In het voetspoor van haar moeder, de Rooise burgemeestersdochter

Auteur uit Boston schrijft over telg uit adellijke familie Van Rijckevorsel van Kessel

Johan van Grinsven
Den Bosch

"De moffen zijn er!" Met die schreeuw van een non in haar kostschool marcheerde de Tweede Wereldoorlog het leven van jonkvrouw Theresia van Rijckevorsel van Kessel binnen. 14 jaar was ze, dochter van de burgemeester van Sint-Oedenrode. Op kostschool in Nijmegen. Over haar leven in en rond de oorlog schrijft haar dochter Marguerite Smit uit Boston een boek. "Mijn moeder was getuige van de geschiedenis."

"Amerikanen weten niet wat het is om bezet te zijn", zegt Smit in het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC) in Den Bosch waar ze onderzoek doet naar haar familie. "Ik schrijf over de jonge jaren van mijn moeder, over mijn familie, maar ik probeer het boek voor iedereen meeslepend te maken." Ze gokt erop dat het volgend jaar uit komt in Amerika en hoopt daarna op een Nederlandse vertaling. Die zal zeker in Sint-Oedenrode aanslaan, waar haar opa jonkheer Hubert van Rijckevorsel van Kessel burgemeester was van 1915 tot 1943 en in 1946 weer, in dat jaar overleed hij. Haar overgrootvader Alphonse was van 1891 tot 1895 jaar burgemeester in Boxtel, maar heeft daar weinig wapenfeiten op zijn conto geschreven, behalve het onteigenen van alle stoepen voor de huizen in de Rechterstraat en de Stationsstraat.

Schroom
Omdat het boek over haar moeder gaat, voelt Marguerite Smit schroom om over zichzelf te vertellen. Maar ze moet. Ze houdt het staccato, in het Engels doorspekt met Nederlandse woorden. Geboren in 1953 op Aruba, waar haar vader voor Esso werkte. Ze ging naar kostschool en college in Ohio en de universiteit in New Orleans, waar ze kunstgeschiedenis studeerde. Ze werd software-ontwerpster, voor Wall Street, sloot een miljoenendeal met de Britse Barings Bank, werkte een paar jaar in Londen. Na de redding van die failliete bank door ING verkaste ze naar Nederland, maar keerde na niet al te lange tijd terug naar Boston. Anderhalf jaar later overleed haar man, een schrijver. Vier jaar geleden ging ze met pensioen.

Het boek over haar moeder, in 1926 geboren in Sint-Oedenrode, zit al sinds de jaren negentig in haar hoofd. Dat komt door de verhalen die haar moeder vroeger vertelde, op Aruba, aan haar vijf dochters; een van hen is overleden. Over de inval van de Duitsers, haar vader die werd vervangen door een NSB-burgemeester, haar broers die moesten onderduiken, de onderduikers in hun huis aan de Markt, de berichten van de regering in ballingschap in Londen die ze als koerierster door moest geven. En uiteraard over de geallieerde parachutisten die tijdens Operatie Market Garden in hun achtertuin landden. Over generaal-majoor Maxwell Taylor, bevelhebber van de 101e Airborne Divisie, die bij hen thuis op bezoek kwam.

Adellijke familie
Uiteraard vertelde ze ook over haar adellijke familie, van wie vele mannen hoge posten hadden in het openbaar bestuur. En over de ontmoeting van haar moeder met Gerardus (Gert) Smit op een schip van de Holland Amerika Lijn, onderweg van New York naar Rotterdam. Zo'n week duurde die reis. Op de dag voor hun aankomst in Nederland vroeg hij haar ten huwelijk. 'Waarom duurde het zo lang', antwoordde ze.

In de jaren negentig begon Marguerite Smit documentatie te verzamelen over haar moeders familie. Een blikopener was een jaar of acht geleden een artikel dat Boxtelaar Christ van Eekelen schreef voor de website van Heemkunde Boxtel, over acht prentbriefkaarten die door haar familie waren verstuurd. Ze wist vanaf dat moment: in Nederland is een schat aan informatie beschikbaar. Dit jaar zocht ze contact met Van Eekelen die haar wees op het BHIC, waar ze afgelopen week noest aan het naspeuren was. Hij helpt haar af en toe met het onderzoek.

Groot cadeau
Dochter Marguerite noemt het 'een groot cadeau' dat haar moeder, 91 inmiddels, haar herinneringen met haar wil delen. Een geluk bij een ongeluk: toen haar moeder een tijd terug bij haar in Boston logeerde, werden ze door een onbarmhartige sneeuwstorm twee weken van de buitenwereld afgesloten. Zo kon ze haar moeder ongestoord uithoren over haar jeugd.
In Nederland onderbouwt ze die persoonlijke verhalen met feiten, historische context en haar eigen waarnemingen. "Ik moet nog kiezen. Dit boek wordt het bijzondere verhaal van mijn moeder in een turbulente tijd in Nederland. Of ik verwerk er ook in hoe ik in de voetsporen van mijn moeder ben getreden. Er is nog veel werk aan de winkel. In het najaar kom ik weer terug naar Nederland."

labels: Boxtel, Sint Petersburg-Oedenrode, Van Rijckevorsel van Kessel, Christ van Eekelen, Heemkunde Boxtel, Marguerite Smit

Sommigen hebben papieren kranten al afgeschreven. Zeker, alle dagbladen hebben het moeilijk, met afnemende advertentie-inkomsten en teruglopende abonnee-aantallen. En dat is niet alleen in Nederland zo. Toch merk ik bijna elke dag weer hoezeer de krant nog meetelt. Neem nu de lezing over waterleidingen die op 14 februari plaats had in Boxtel, op initiatief van Heemkunde Boxtel. De secretaris van de heemkundevereniging laat de dag erna weten dat die lezing dubbel zoveel toehoorders heeft getrokken dan vergelijkbare avonden. Geen vijf tot zestig mensen maar zeker honderd waren afgekomen op het verhaal van Boxtelaar Ruud van Nooijen, inclusief twee gemeentebestuurders. De secretaris hoorde diverse mensen vertellen dat ze die ochtend in het Brabants Dagblad het verhaal over Van Nooijen en de historie van het Boxtelse drinkwater hadden gelezen en toen dachten: “Hé, daar wil ik naar toe vanavond.” En daar word een oude journalist dan weer blij van.

labels: Boxtel, Heemkunde Boxtel