JOHAN VAN GRINSVEN

Opmaat: Frank Sinatra, een monument met sleet

The Voice komt naar Europa voor 'gewone' optredens en de onvermijdelijke Galaconcerts of the Year. De optredens in Antwerpen (Sportpaleis, 19 september) en Den Haag (Congresgebouw, 7 oktober) zijn onderdeel van een vorig jaar begonnen 'diamanten jubileum wereldtoernee' die zijn 75ste verjaardag moeten markeren. In Antwerpen start het Europese deel van de toernee. Voor het luttele bedrag van 1.375 gulden is in het Sportpaleis in Antwerpen een VIP-­champagnetafeltje met bijpassende voorrechten - champagne, cocktails, buffetten, bewaakte parkeerplaats, hostess­-begeleiding en een bruisende gala­party - te krijgen. Wie de buren mee wil nemen en kiest voor een tafel voor acht personen is 9.800 gulden kwijt. Daar komt dan nog 906,40 gulden btw bij. Bovenin de tweede ring zijn de plaatsen van 55 gulden gesitueerd. Den Haag kiest voor de gewone concertvariant. De prijzen liggen dan ook slechts tussen de 250 en 750 gulden.

In het kielzog van superster Sinatra komen Steve Lawrence en Eydie Gorme mee. Want dat is het patroon van de laatste jaren: indruk maken met diverse sterren op het affiche. In het verleden mochten in de schaduw van Sinatra onder anderen Liza Minelli en Sammy Davis jr. meedoen. De concerten worden steeds weer met de nodige poeha aangekondigd en omgeven. Een bezoek aan een concert van Sinatra is dan ook een perfecte sociale gelegenheid om gezien te worden, om de verworven of in de schoot geworpen status te etaleren.
De entertainer is geliefd bij oude en nieuwe welgestelden, misschien wel omdat hij naast een ouderwetse zanger ook een winnaar is, zo eentje die steeds weer uit diepe dalen omhoog klauterde, om uiteindelijk gigantische successen en kapitalen te boeken.
Dat opgeklopte gala­-gedoe van de laatste jaren verhult steeds meer dat Frank Sinatra één van de grootste zangers van zijn tijd is. Hij kijkt nu al terug op een zo'n vijftig jaar omspannende carrière. Daarin was hij zanger, entertainer, acteur, wereldster, zakenman, gokker, echtgenoot, ex-echtgenoot, vader, maffia-vriend, ruziezoeker, weldoener en vriend van hooggeplaatste politici.

Frasering
Francis Albert Sinatra wordt op 12 december 1915 geboren in Hoboken, New Jersey. Hij is enig kind van een Italiaans immigrantenpaar. Al vroeg weet hij dat hij een zangcarrière ambieert. Na wat incidentele optredens en een samenwerking met drie andere zangers als The Hoboken Four, komt Sinatra bij het orkest van Harry James terecht. Hij stapt echter al snel over naar de band van de bekende Tommy Dorsey. Van deze trombonist leert Sinatra onder meer een aparte ademtechniek, waardoor hij zijn zang sterk verbetert. Sinatra staat vanaf dan bekend om de heldere frasering van zijn teksten, waardoor die van de eerste tot de laatste lettergreep verstaanbaar zijn.
In 1943 start Sinatra zijn loopbaan als solozanger. Met zijn optredens ontlokt hij hysterische reacties aan zijn publiek van voornamelijk pubermeisjes. Taferelen die later alleen worden geëvenaard door sterren als Elvis Presley, The Beatles en meer recent George Michael en New Kids on the Block; in Nederland te vergelijken met het gezwijmel rond Doe Maar.
Tussen 1949 en 1953 kampt Frank Sinatra met een diepe inzinking in zijn carrière. Die komt hij te boven door het spelen van een bijrol in de speelfilm 'From Here To Eternity'. Zijn alom bejubelde acteerprestatie levert hem prompt een Oscar op, de hoogste Amerikaanse filmonderscheiding. Vanaf dat moment stijgt Sinatra's ster gestaag.

Groot gevoel
Sinatra is geen componist of tekstschrijver, wel een buitengewoon bekwaam vertolker van andermans liedjes, van zwoele ballades tot ritmische swing­-nummers. Hij weet steeds een groot gevoel in de liedjes te leggen en met zijn vertolkingen een intieme sfeer te scheppen. Dat levert deze meester van het eenvoudige liefdeslied onder meer de bijnaam 'The Voice' op. Tot zijn succesnummers onder de paar duizend plaatopnamen behoren onder meer titels als: I've Got You Under My Skin, Nancy With The Smiling Face, The Lady Is A Tramp, Strangers In The Night, I'll Never Smile Again (zijn eerste nummer 1 hit­single), New York, New York en My Way.
Volgens de Nederlandse dichter en Sinatra-fan Jan Kal is het unieke van zijn idool dat alle opnamen die hij gemaakt heeft, klinken als de definitieve versie van een nummer. Over het algemeen wordt zijn werk voor het Capitol­-label (1953­-1962) als zijn meest geslaagde beschouwd. De combinatie van zijn jeugdige stem en volwassen stijl is in die periode optimaal. Hij werkt er onder meer samen met dirigent en arrangeur Nelson Riddle.
In de periode direct daarna levert hij voor zijn eigen platenmaatschappij Reprise ook nog heel aardig werk af. Vanaf de jaren zeventig gaat het langzaam bergafwaarts. In het begin van dat decennium maakt hij zijn pensionering bekend, maar al in 1973 heette het: 'Ol' Blue Eyes Is Back'.
Sindsdien is het niet meer goed gekomen. Ondanks wereldsuccessen als New York, New York. Optredens worden vooral routineus, platen klinken vlak en weinig geïnspireerd. Het subtiele vocale vuurwerk van weleer wordt gecompenseerd met bombastische krachtpatserij, acteerwerk tijdens zijn concerten moet de aandacht afleiden van het verlies aan kwaliteit. Zijn stem heeft te lijden van slijtage en ouderdom, af en toe vergeet hij zijn teksten. De zanger Sinatra is duidelijk over zijn top.
Toch houdt Sinatra de Ster zich vrij moeiteloos staande dankzij zijn perfecte timing en de tijdloze kwaliteit van zijn beste repertoire. Keurige liefdesliedjes, nummers over meisjes die komen en gaan, laatste dansen, eenzame avonden in de kroeg en natuurlijk over smart en manmoedig gedragen leed; het krijgt meer en meer een anachronistisch karakter. Sinatra wordt een dinosaurus, een van die schaarse representanten van een langzaam opgelost tijdperk.
Zijn stijlvolle presentatie draagt daar belangrijk aan bij: de smetteloze, goed geconserveerde heer met het decente haarstukje, de scherp geperste smoking met strik, het publiek dat altijd respectvol wordt behandeld tijdens het avondje uit. Overal creëert hij een veilig vacuüm waarin de tijd anderhalf uur stil lijkt te staan.

Het Monster
Zijn privé­leven is altijd van een andere orde geweest. Zijn vermeende contacten met onderwereldfiguren hebben Sinatra jarenlang achtervolgd en hem zelfs voor onderzoekscommissies gebracht. In de enkele jaren geleden verschenen geruchtmakende Sinatra­-biografie 'His Way' zet sterrensloper Kitty Kelley alle ontluisterende feiten nog eens op een rijtje. Niet alleen over zijn banden met de maffia, maar bijvoorbeeld ook over de ijzeren hand waarmee hij over zijn omgeving heerst. Sommige vrienden (!) noemen hem achter zijn rug 'Het Monster'. De woede­-uitbarstingen, vernederingen, scheldkannonades, mishandelingen en allerlei andere wansmakelijke praktijken worden uitgebreid belicht in het door Sinatra­-fans verketterde boek van Kelley.
Wie Sinatra alleen op die dubieuze levenswandel beoordeelt en op zijn prestaties van de laatste jaren, gaat voorbij aan zijn grote muzikale betekenis en aan zijn aimabele kant als weldoener. De zanger heeft heel wat nobele instellingen financieel ondersteund en met benefietconcerten vele tientallen miljoenen guldens bijeen gezongen voor allerlei goede doelen.
Frank Sinatra is dus een man van uitersten. Maar die hebben hem ook het predicaat 'meest fascinerende entertainer van de eeuw' opgeleverd. Op 23 mei 1985 verleent president Ronald Reagan Frank Sinatra de hoogste burgeronderscheiding van Amerika, de Presidential Medal of Freedom. Reagan noemt hem bij die gelegenheid een man die het 'his way' had gedaan: op zijn manier. Met het lied 'My Way' ­ - vaak gespeeld bij uitvaarten ­- is Sinatra onlosmakelijk verbonden. Het is ook bijzonder toepasselijk voor zijn levensstijl, die hij compromisloos vorm gaf.
In The Observer Review van 10 mei 1970 is een treffende uitspraak van Frank Sinatra te lezen over zijn succesrijke muzikale carrière en zijn minder imposante levenswandel. „Wat er ook over mij als persoon gezegd is, is niet belangrijk. Ik geloof dat ik eerlijk ben als ik zing.’”
image
Kader:
Het muzikale echtpaar Steve Lawrence (58) en Eydie Gorme (60) dient in Antwerpen en Den Haag als opwarmer voor Frank Sinatra. In Europa zijn zij niet zo bekend; in de Verenigde Staten wel. Daar zijn ze vooral populair geworden door hun vele televisieshows. Zo wonnen ze prijzen met huldeblijken aan Irving Berlin en George en Ira Gershwin.