JOHAN VAN GRINSVEN

De VS kun je op veel manieren bereizen. Bram Donkers en Anne Wesseling traden in het voetspoor van de Amerikaanse auteur William Least Heat Moon, die na een omvangrijke trektocht over B­-wegen diep doordrong tot in de Amerikaanse ziel. Hij beschreef zijn reis fabuleus in zijn boek Blue Highways uit 1982. De beide Nederlanders kozen voor een ander, maar minstens zo bijzonder excuus om in Amerika rond te trekken; ze bezochten alle plaatsen die Holland heten.

Dat bleken nu niet direct de meest kosmopolitische steden van Amerika te zijn. Sterker nog, die Hollands waren vaak niet meer dan een onoogelijke spat op de landkaart. Soms kostte het Donkers en Wesseling tien keer op en neer rijden over een eindeloze snelweg of stoffige achterafweg om het zoveelste Holland te vinden. Een enkele keer bleek het hele gehucht van de aardbodem verdwenen. Maar de auteurs hielden vol, trokken van Holland in Texas via het hart van de VS naar de oostkust, waar de meeste Hollands te vinden zijn, en vervolgens naar de Far West, naar Holland in Oregon. Het werd een tocht van 20.000 autokilometers door de ruggengraat van Amerika, het platteland. Een lange route, maar wel een die een meeslepend beeld oplevert van Smalltown, USA.

Het duo zocht in al die plaatsen naar de Nederlandse connectie. Zeker in de helft van de gevallen kwamen ze bedrogen uit. Dan waren de dorpen in een grijs verleden niet genoemd naar ons land, maar naar een meneer of mevrouw met de naam Holland en dat bleken vaak Engelsen te zijn. In enkele plaatsen kon dat de bevolking er niet van weerhouden zich te onderscheiden met windmolens, klompen en Delfts blauw.
Er bleven genoeg Hollands over die wel door Nederlandse emigranten waren gesticht. En dan sloegen de auteurs plaatsjes Middelburgh, Nederland, Netherlands, New Holland en South Holland nog over; 28 Hollands waren genoeg voor hun expeditie. Het bleek ook ruim voldoende om in hun boek een beknopte historie van de Nederlandse emigratie naar Amerika kwijt te kunnen.

Wat bleek tijdens die odyssee door Amerika het meest Hollandse Holland? Volgens de auteurs is die eer zonder twijfel voor Holland, Michigan. Nergens wordt de band met het moederland zo gekoesterd als daar. Ze noemen het 'de hoofdstad aller Hollands, het wereldcentrum van het Nederlandse sentiment'. Het is een stad met maar liefst twee klompenfabrieken, een jaarlijks Tulp Festival, een Zaanse windmolen die in stukken vanuit Nederland overgevaren is, een Dutch Theme Park, een Holland Museum, een mini­-Keukenhof en een restaurant (met rieten dak) waar je Chicken Beatrix kunt eten en Queen Juliana's Choice. Het plaatsje, dat 30.000 inwoners telt, barst bijna uit zijn voegen van Nederlandse nostalgie, Anton Pieck goes America. Een echt stukje Nederland in Amerika. De winkels heten er Visser TV, Dijkstra Drugstore en Van Wieren Hardware.

Alle Hollands krijgen een beschrijving in het boek van Donker en Wesseling; met veel gevoel voor detail en in een aangenaam relativerende schrijfstijl is dat gedaan. Daarnaast zijn er de vele persoonlijke levens die in een notendop beschreven worden. Fraaie miniaturen zijn het, zoals van de familie Snyder die in Holland, Texas, een autosloperij runt. Van Holland naar Holland, langs een kralenketting van 28 Hollands en toch werd het een fascinerend boek over Amerika.