Johan van Grinsven

Het Kenting National Park, dat de zuidpunt van het eiland Taiwan inkapselt, ligt op dezelfde hoogte als Honolulu, Hawaii. Het heeft dan ook hetzelfde aangename subtropische klimaat. Daarnaast heeft dit vakantiegebied intieme baaien, weinig commercie en het uitgestrekte nationale park. Slechts één slordig element detoneert in dit beeld: binnen de grenzen van het park, duidelijk in het zicht van zwemmers en zonaanbidders, staat een kerncentrale.

Portugese zeevaarders gaven het eiland in de zestiende eeuw de naam Ilha Formosa, het mooie eiland. Sinds de economische ontwikkeling de laatste decennia voorrang kreeg, is die oude benaming niet veel meer dan een halve waarheid. Ongebreidelde industriële groei heeft veel schade aangericht, zeker in de ogen van degene die het oude wil bewaren. Het bovenstaande voorbeeld van de kerncentrale zegt veel over Taiwan, de Republiek van China. Want zo wil het genoemd worden. Nog altijd beschouwt Taiwan China als één land dat tijdelijk verdeeld is omdat de communisten het vasteland in bezit hebben genomen. De regering in Taipeh noemt zich de rechtmatige regering van China.
In Taiwan gingen zaken altijd voor het vermaak. Daardoor kon het zich in 25 jaar ontworstelen aan de status van ontwikkelingsland. Sterker nog: het heeft na Japan de grootste reserves aan buitenlandse valuta ter wereld. Het handelsoverschot bedroeg in 1991 13,2 miljard dollar.
Wie in Taiwan rondreist, verbaast zich voortdurend. Over het economische wonder, de samenleving die niet oosters meer is en nooit westers zal worden. Deze samenleving, die niet anders kan dan tegenstrijdige signalen uitzenden. Want Taiwan verkeert midden in een periode van grote veranderingen. De vragen die de reiziger zich hier stelt, zijn dan ook talrijk. De meeste blijven onbeantwoord, want een gesprek met zo maar een bakker, een rijstplukster of taxichauffeur is er zo goed als onmogelijk. De taal als extra barrière tussen twee culturen. Engels wordt hier weinig gesproken.

Schetsen uit een land dat ongeveer even groot is als Nederland en zo'n 21 miljoen mensen herbergt. En dat terwijl driekwart van het land bestaat uit bergen en dus ongeschikt is als bouw­ en landbouwgrond.

Taipeh
De hoofdstad Taipeh is een grauwe stad waarin dagelijks zo'n drie miljoen mensen hun weg proberen te vinden. De auto's stammen uit Japan, Duitsland, Italië, Frankrijk, Amerika. Er zijn meer brommers, scooters en motoren dan auto's in Taiwan. Per hoofd van de bevolking zijn er nergens ter wereld meer van deze scheurijzers en nergens zijn er meer ongelukken. Er is hier een gezegde over het verkeer: 'In Tokyo rijden ze links, in New York rechts en in Taipeh rijden ze overal'. Zelf rijden in deze stad - eigenlijk in het hele land - is alleen aan te bevelen voor mensen die levensmoe zijn èn een hele goede levensverzekering hebben.
De stad geeft westerlingen weinig aanknopingspunten; de straatnamen, de bushaltes, alles is in die ondoorgrondelijke taal gesteld. Zelfs de taxichauffeurs laten de bezoeker in de steek. Terwijl in de rest van de wereld elke zichzelf respecterende taxichauffeur minstens twintig woorden, drie vloeken en zes schunnigheden in het Engels kent, levert hier de vermelding van de eindbestemming 'National Palace Museum' vragende blikken op. Toch is dat museum de grootste attractie van het land. Niet verwonderlijk, want er zijn een dikke 600.000 collectiestukken uit 5.000 jaar Chinese geschiedenis in het museum verzameld. Kenners rekenen het museum tot de vier beste ter wereld en het allerbeste op het gebied van de klassieke Chinese kunst.
De verscheidenheid in het museum is groot: vondsten bij opgravingen, kalligrafie, jade, oude schilderwerken, sier-­ en gebruiksvoorwerpen. Een lunchbox van enkele eeuwen geleden is van zulk flinterdun ivoor dat de walm van het eten naar buiten kan. Aan dat ene stuk hebben meerdere vaklui achttien jaar lang gewerkt. De broze schoonheid in het museum doet de adem stokken. Dit museum alleen compenseert alle 'gebreken' van het weinig innemende Taipeh.

Tempels
Tainan is ook de stad van de tempels; 220 zijn er. Tempels zijn in Taiwan doolhoven van devotie. In decoratie en kleuren zo bont als een dorpskermis. De meeste tempels zijn gecombineerde gebedsplaatsen voor taoïsten en boeddhisten. De tradities worden al eeuwenlang nagevolgd. Er zijn veel ruimten. Soms staan er duizenden godenbeelden in een tempel. Nergens krijgt het oog rust.
Overal trekken ook de mensen de aandacht. Diverse Taiwanezen spreken van een opleving van de religie. Omdat de directe levensbehoeften zijn vervuld, komt er ruimte voor het nastreven van abstracte zaken als geluk en geestelijke verrijking. Maar ook omdat de spirituele onzekerheden zijn vergroot.
Dat de Taiwanezen meer inkomen en meer vrije tijd hebben gekregen, heeft ook andere consequenties: de overheid is genoodzaakt de recreatieve en toeristische voorzieningen en mogelijkheden sterk te verbeteren. Dat gaat de komende zes jaar gebeuren. Bijkomend voordeel, zo hoopt de overheid, is dat hierdoor het land ook interessanter wordt voor buitenlandse toeristen. Een grote toeristische bestemming is Taiwan nu nog niet. Het is niet oosters genoeg voor diegenen die dat mysterie willen proeven. En het land is ook niet westers en toegankelijk genoeg voor degenen die vreemde culturen willen 'ontdekken' zonder al te veel aanpassingen te hoeven doen.

In beweging
Taiwan roept bewondering op vanwege het economische huzarenstukje. Maar de vragen naar de prijs die daarvoor betaald moet worden, zijn al gesteld. Vragen over milieuvervuiling en de eigen identiteit. Sommigen tillen daar niet zwaar aan. Een citaat in Ian Buruma's boek 'Gods gruis': 'Chinezen maken zich geen zorgen om hun identiteit, omdat ze die niet hebben'. De ingrijpend veranderde samenleving blijft in beweging, op reis binnen de eigen grenzen en toch steeds verder opschuivend van het oosten naar het westen.