Johan van Grinsven

Journalist, auteur, uitgever, webontwerper

I TAIPEH

Taiwan

"In Tokyo rijden ze links, in New York rechts en in Taipeh rijden ze overal." INWONER TAIPEH

MADE IN TAIWAN NOG GEEN KWALITEITSGARANTIE VOOR TOERISTEN

Leven op breuklijn van traditie en vooruitgang

Een trip naar Taiwan resulteert onherroepelijk in een reis in een reis. De tocht van het westen naar het oosten komt uit in een samenleving die in tegenovergestelde richting op drift is. Taiwan gaf de afgelopen decennia gestalte aan een van die economische wonderen die alleen in het Verre Oosten voor schijnen te kunnen komen. Nu moet ook het toerisme de grote sprong voorwaarts maken.

Oud en nieuw zijn voortdurend samen in beeld.

Het Kenting National Park, dat de zuidpunt van het eiland Taiwan inkapselt, ligt op dezelfde hoogte als Honolulu, Hawaii. Het heeft dan ook hetzelfde aangename subtropische klimaat. Daarnaast heeft dit vakantiegebied intieme baaien, weinig commercie en het uitgestrekte nationale park. Slechts één slordig element detoneert in dit beeld: binnen de grenzen van het park, duidelijk in het zicht van zwemmers en zonaanbidders, staat een kerncentrale.

Portugese zeevaarders gaven het eiland in de zestiende eeuw de naam Ilha Formosa, het mooie eiland. Sinds de economische ontwikkeling de laatste decennia voorrang kreeg, is die oude benaming niet veel meer dan een halve waarheid. Ongebreidelde industriële groei heeft veel schade aangericht, zeker in de ogen van degene die het oude wil bewaren. Het bovenstaande voorbeeld van de kerncentrale zegt veel over Taiwan, de Republiek van China. Want zo wil het genoemd worden. Nog altijd beschouwt Taiwan China als één land dat tijdelijk verdeeld is omdat de communisten het vasteland in bezit hebben genomen. De regering in Taipeh noemt zich de rechtmatige regering van China.
In Taiwan gingen zaken altijd voor het vermaak. Daardoor kon het zich in 25 jaar ontworstelen aan de status van ontwikkelingsland. Sterker nog: het heeft na Japan de grootste reserves aan buitenlandse valuta ter wereld. Het handelsoverschot bedroeg in 1991 13,2 miljard dollar.
Wie in Taiwan rondreist, verbaast zich voortdurend. Over het economische wonder, de samenleving die niet oosters meer is en nooit westers zal worden. Deze samenleving, die niet anders kan dan tegenstrijdige signalen uitzenden. Want Taiwan verkeert midden in een periode van grote veranderingen. De vragen die de reiziger zich hier stelt, zijn dan ook talrijk. De meeste blijven onbeantwoord, want een gesprek met zo maar een bakker, een rijstplukster of taxichauffeur is er zo goed als onmogelijk. De taal als extra barrière tussen twee culturen. Engels wordt hier weinig gesproken.

Schetsen uit een land dat ongeveer even groot is als Nederland en zo'n 21 miljoen mensen herbergt. En dat terwijl driekwart van het land bestaat uit bergen en dus ongeschikt is als bouw­ en landbouwgrond.

Taipeh
De hoofdstad Taipeh is een grauwe stad waarin dagelijks zo'n drie miljoen mensen hun weg proberen te vinden. De auto's stammen uit Japan, Duitsland, Italië, Frankrijk, Amerika. Er zijn meer brommers, scooters en motoren dan auto's in Taiwan. Per hoofd van de bevolking zijn er nergens ter wereld meer van deze scheurijzers en nergens zijn er meer ongelukken. Er is hier een gezegde over het verkeer: 'In Tokyo rijden ze links, in New York rechts en in Taipeh rijden ze overal'. Zelf rijden in deze stad - eigenlijk in het hele land - is alleen aan te bevelen voor mensen die levensmoe zijn èn een hele goede levensverzekering hebben.
De stad geeft westerlingen weinig aanknopingspunten; de straatnamen, de bushaltes, alles is in die ondoorgrondelijke taal gesteld. Zelfs de taxichauffeurs laten de bezoeker in de steek. Terwijl in de rest van de wereld elke zichzelf respecterende taxichauffeur minstens twintig woorden, drie vloeken en zes schunnigheden in het Engels kent, levert hier de vermelding van de eindbestemming 'National Palace Museum' vragende blikken op. Toch is dat museum de grootste attractie van het land. Niet verwonderlijk, want er zijn een dikke 600.000 collectiestukken uit 5.000 jaar Chinese geschiedenis in het museum verzameld. Kenners rekenen het museum tot de vier beste ter wereld en het allerbeste op het gebied van de klassieke Chinese kunst.
De verscheidenheid in het museum is groot: vondsten bij opgravingen, kalligrafie, jade, oude schilderwerken, sier-­ en gebruiksvoorwerpen. Een lunchbox van enkele eeuwen geleden is van zulk flinterdun ivoor dat de walm van het eten naar buiten kan. Aan dat ene stuk hebben meerdere vaklui achttien jaar lang gewerkt. De broze schoonheid in het museum doet de adem stokken. Dit museum alleen compenseert alle 'gebreken' van het weinig innemende Taipeh.

Tijgergenitaliën
Midden in een volgebouwde kantoren-­ en winkelwijk van de hoofdstad maakt een Taiwanees een wijds gebaar. „Elf jaar geleden waren hier rijstvelden. Verder niets”, glundert hij. De kantoren zijn strak, glimmend en efficiënt. In deze architectuur spreekt een samenleving die nog geen plaats heeft voor franje. Op veel plaatsen in het land heeft de traditionele architectuur plaats moeten maken voor moderne, maar vormeloze woonblokkendozen. Het is een van de vele teleurstellingen in dit land. Geen vrolijke Chinese huizen, zachtgebogen daken, kleurrijke ornamenten en decoraties.
Dezelfde eilandbewoner: „Dat is iets waar westerlingen waarde aan hechten. Voor de mensen hier zijn die traditionele gebouwen ouderwets. Zij willen juist naar die nieuwe wooncomplexen. Dat is voor hun een teken van vooruitgang”.
Maar wat dan als mensen weer terugverlangen naar die authentieke architectuur, naar hun culturele wortels?
„Dan bouwen we dat soort gebouwen toch gewoon opnieuw.”

De winkelstraten en ­steegjes geven Taipeh nog enige dynamiek. Dan doen zeker ook de nachtmarkten. Snake Alley bijvoorbeeld. Waar oude gebruiken maar niet uit willen sterven. De verbaasde bezoeker ziet er gedroogde apenkoppen, tijgergenitaliën, salamanders en hoorns in allerlei maten. Als variété­-artiesten gaan de kooplui tekeer. Het vertiergehalte is er groter dan tijdens een Chinese opera. Hier zitten apen, daar wordt gejongleerd met slangen, van kleine tot cobra's. Slangen en schildpadden worden er theatraal onthoofd, in het lijk van schildpadden wordt alcohol gegoten. Om de potentie te verhogen, dient de smurrie van bloed en drank dan opgedronken te worden. Officieel bestaat deze praktijk niet meer.

Tempeltje in de Taloko Gorge

Waterbuffel
Wat een verschil met het platteland. Daar kan de waterbuffel de houten ploeg nog door de rijstvelden trekken, staan de mensen dicht bij de natuur, heerst een ander levenstempo. In het Formosan Aboriginal Village (in het hart van het eiland) is niet meer dan een afspiegeling van de oudste Taiwanese culturen te vinden. Een rijke zakenman heeft het kunstmatige dorp vijf jaar geleden uit de grond gestampt. Bezoekers kunnen er kennis maken met het verleden van de negen groepen van oorspronkelijke bewoners. Daar kunnen ze zien wat elders in het echt langzaam afsterft. Bijvoorbeeld omdat in de achtertuin van een 'stam' nucleair afval wordt opgeslagen.
Vanuit Hualien aan de oostkust is het moeilijk toegankelijke binnenland bereikbaar. Een grote attractie is de Taroko Gorge, een diepe kloof die uit de marmeren rotsen is geslepen. Het aanleggen van een weg door de kloof kostte 450 mensenlevens; 38 tunnels boren door het bergmassief. Nu is de Taroko Gorge een nationaal park en de belangrijkste natuurlijke trekpleister van Taiwan.

Tainan
De oudste stad van het overbevolkte eiland, Tainan, lijkt meer dan Taipeh op wat reizigers verwachten van een Chinese stad; ontelbare winkeltjes, gekrioel van mensen, om de paar blokken een tempel, straatventers, groezelige eettentjes, theewinkeltjes, overal reclames en geuren en klanken die meer te maken hebben met het verleden dan met het heden.
Ergens tussen vis­ en fruitkramen op een dampende overdekte markt hangen schilderijen van Chinese leiders en hun vrouwen. Tussen twee schilderijen van grijze Chinese vrouwen in al even grijze uniforme kleding hangt een portret van de acteur Sean Connery, met haar, toen hij dus nog jong en James Bond was. Twee straten verder draait de Amerikaanse speelfilm Thelma and Louise en zijn de boetieks met typische Taiwanese ontwerpen als die van Yves Saint Laurent te vinden. Hier ontmoeten het oude dorp en de wereldstad elkaar.
De reiziger slingert voortdurend heen­ en ­weer tussen de vreemde oosterse en zijn vertrouwde westerse cultuur. Alsof hij steeds weer even thuis is, een reis in een reis.

Tempels
Tainan is ook de stad van de tempels; 220 zijn er. Tempels zijn in Taiwan doolhoven van devotie. In decoratie en kleuren zo bont als een dorpskermis. De meeste tempels zijn gecombineerde gebedsplaatsen voor taoïsten en boeddhisten. De tradities worden al eeuwenlang nagevolgd. Er zijn veel ruimten. Soms staan er duizenden godenbeelden in een tempel. Nergens krijgt het oog rust.
Overal trekken ook de mensen de aandacht. Diverse Taiwanezen spreken van een opleving van de religie. Omdat de directe levensbehoeften zijn vervuld, komt er ruimte voor het nastreven van abstracte zaken als geluk en geestelijke verrijking. Maar ook omdat de spirituele onzekerheden zijn vergroot.
Dat de Taiwanezen meer inkomen en meer vrije tijd hebben gekregen, heeft ook andere consequenties: de overheid is genoodzaakt de recreatieve en toeristische voorzieningen en mogelijkheden sterk te verbeteren. Dat gaat de komende zes jaar gebeuren. Bijkomend voordeel, zo hoopt de overheid, is dat hierdoor het land ook interessanter wordt voor buitenlandse toeristen. Een grote toeristische bestemming is Taiwan nu nog niet. Het is niet oosters genoeg voor diegenen die dat mysterie willen proeven. En het land is ook niet westers en toegankelijk genoeg voor degenen die vreemde culturen willen 'ontdekken' zonder al te veel aanpassingen te hoeven doen.

In beweging
Taiwan roept bewondering op vanwege het economische huzarenstukje. Maar de vragen naar de prijs die daarvoor betaald moet worden, zijn al gesteld. Vragen over milieuvervuiling en de eigen identiteit. Sommigen tillen daar niet zwaar aan. Een citaat in Ian Buruma's boek 'Gods gruis': 'Chinezen maken zich geen zorgen om hun identiteit, omdat ze die niet hebben'. De ingrijpend veranderde samenleving blijft in beweging, op reis binnen de eigen grenzen en toch steeds verder opschuivend van het oosten naar het westen.

I  Gepubliceerd in oa Het Nieuwsblad, 1992

Fort Zeelandia.

               

Tijdens mijn verblijf in Taiwan, voor een toeristische reportage, blokkeerde de Nederlandse regering de levering van duikboten aan Taiwan. Dat gebeurde onder druk van grote buur China. Op verzoek van de chef nieuwsdienst maakte ik tijdens die reis ook nog een nieuwsverhaal over deze kwestie. Het viel nog niet mee om een typemachine te vinden met westerse tekens....

NA SCHRAPPEN ORDER NEDERLANDSE REGERING

Taiwanezen laconiek over niet-leveren duikboten

TAIPEH - Oosterse beleefdheid, onwetendheid en onverschilligheid. Dat zijn de meest voorkomende gevoelens in Taiwan omtrent de Nederlandse duikboten die niet aan deze 'Chinese Republiek' geleverd mogen worden. Drs. G. Schoch, directeur van het Nederlands Bureau voor Handel en Investeringen (NTIO) in Taipeh, reageert met: 'Aan de oppervlakte is het vaak kalm hier in het oosten, maar daaronder gebeurt er vaak heel wat.'

Schoch, die vier jaar in Taiwan werkt, heeft maar weinig reacties gehad op het niet­-leverenbesluit van de Nederlandse regering. 'Een parlementslid heeft geroepen dat Nederland uitgesloten moet worden van het Taiwanese zesjarenplan. Dat is de meerjarenplanning van de regering waarin economische doelen en projecten staan. Tussen 1991 en 1996 is daarvoor 300 miljard dollar uitgetrokken.'

Laconiek
De perikelen rond de Nederlandse duikboten ontgaan veel Taiwanezen. Het schrappen van de order door de Nederlandse regering is een bericht op pagina twee van de Chinese krant United Daily News (oplage 1,3 miljoen exemplaren), een van de tien landelijke kranten. De Engelstalige krant China News nam een bericht over van een internationaal persbureau inzake de duikboten; de eveneens Engelstalige China Post meldde op 19 februari in een klein bericht op de voorpagina dat Fokker vliegtuigen gaat leveren. Dat feit werd kort in verband gebracht met de duikbotenorder. Navraag bij enkele inwoners van Hualien ­ in het oosten van het eiland Taiwan ­ leert dat zij niet eens gehoord hebben van de order. Overheidsambtenaar Victor Chu uit Taipeh bevestigt dat beeld. Hij neemt zelf een laconiek standpunt in: 'Dan kopen we die duikboten toch gewoon ergens anders'.

Veto
De Taiwanese regering heeft niet officieel gereageerd op het veto van het Nederlandse kabinet. Schoch wil in deze zaak geen al te nadrukkelijk afkeurend standpunt innemen. 'Het overgrote deel van de handel is hier gelukkig non­-politiek. Taiwan is een open markt. De overheid bepaalt niet bij wie wat gekocht mag worden.' Schoch stelt wel dat de levering van Nederlandse onderzeeërs, tien jaar geleden, hier veel goed heeft gedaan voor het Nederlandse bedrijfsleven. 'Een nieuwe levering zou weer datzelfde effect hebben gehad.' Wat betreft im­- en export van en naar Taiwan nam Nederland vorig jaar ­- na Duitsland -­ de tweede Europese plaats in. Goederen en diensten voor 2,5 miljard dollar gingen van Taiwan naar Nederland; omgekeerd ging een geldstroom van 800 miljoen dollar. Nederland is daarmee de achtste belangrijkste handelspartner van Taiwan.

Voor het Nederlandse bedrijfsleven is het immens rijke Taiwan, na Japan, het belangrijkste in het Verre Oosten. Na de VS en Japan is Nederland er de derde grootste investeerder, mede dankzij Philips en Makro. De Nederlandse handelsvertegenwoordiger in de Taiwanese hoofdstad Taipeh hoopt dat de Fokkervliegtuigen iets van het verloren Nederlandse prestige kunnen herwinnen.

I  Gepubliceerd in oa Het Nieuwsblad, 1992

Overblijfsel uit vervlogen tijden: een wandje met 'vijandelijke hoofden'. Afkomstig van het dorp Wang-chia in het Laiyi district.

Nederlanders al eeuwen in Taiwan

De handelsband met Taiwan - toen nog Formosa - gaat ver terug in de geschiedenis. In de zeventiende eeuw werd het eiland gebruikt als springplank voor de handel met China. In 1624 vestigden de Hollanders zich nabij Tainan op Formosa, waar Fort Zeelandia werd gebouwd.

In de stad Tainan aan de westkust is het Anping-fort of Zeelandia nog altijd te vinden. De Nederlandse aanwezigheid in Tainan komt onder meer tot leven in de drie kleine museumruimten in het fort. Ook in Tainan staat het Hollandse fort Providentia, dat uit dezelfde tijd stamt. Hollanders bezetten tussen 1664 en 1668 Keelung, maar die operatie was geen succes. Ook waren zij aanwezig in Tanshui. In die steden is weinig over van 'de Nederlandse periode'.

Praktisch

Diverse reisorganisaties bieden verzorgde reizen naar Taiwan (visum verplicht) aan of bieden het eiland aan als verlenging van een bezoek aan andere landen in de regio. KLM en China Airlines vliegen vanaf Amsterdan beide diverse malen per week naar Taipeh. Een retour toeristenklasse kost bij KLM vanaf 2.392 gulden en bij China Airlines vanaf 2.325 gulden.

Taiwan is geen goedkoop land. Er zijn heel wat hotels in Taiwan; echter vooral in de goedkopere en de duurste klassen. Het eten is er gevarieerd en fantasierijk. Het openbaar vervoer (bussen en treinen) is behoorlijk. Er zijn ondernemingen die ter plekke rondreizen aanbieden. Informatieve publicaties zijn This month in Taiwan en Travel in Taiwan.

In Taipeh is een Tourist Information Hotline (02­717­3737) telefonisch bereikbaar. Taiwan presenteert zich met veel toeristische mogelijkheden en bezienswaardigheden in de vele brochures. Maar op alle niveaus geldt dat het toerisme in Taiwan in de kinderschoenen staat. Het is vooral een bestemming voor zakenreizigers. Van de 9.695 Nederlanders die Taiwan vorig jaar bezochten (+2,9% vergeleken met 1990), was het overgrote deel er om zakelijke redenen.

Informatie: Taipei Information Centre, Burg. Haspelslaan 5, 1181 NB Amstelveen, telefoon: 020­6412536.

               

De Kuan-Tu tempel even buiten Taipeh combineert taoïstische en boeddhistische elementen. Het oudste deel van de tempel gaat 330 jaar terug in de tijd.

MIJN MOTTO

Your easy reading is damned hard writing

Nathaniel Hawthorne

RECHTEN

© Teksten: Johan van Grinsven
© Ontwerp: 013 Media

Het auteursrecht van informatie en beeldmateriaal op deze website berust bij de genoemde fotografen of bij Johan van Grinsven. Dit geldt eveneens voor andere illustraties, logo's en dergelijke. Het is niet toegestaan zonder toestemming van Johan van Grinsven (of de andere belanghebbenden) informatie en beelden van deze website te kopiëren, op enigerlei wijze openbaar te maken, te gebruiken, te vermenigvuldigen en/of te bewerken. 

RECHTEN FOTO'S

© Foto's: Luuk Aarts, Marc Bolsius, Johan van Grinsven, Frank Trommelen, Frans van Halder, Toine van Berkel, Hetty Meijer, Jon Loek/Team Peter Stigter, Joske en Jip ten Bosch, Kuido Merits, Lara van Grinsven, Lauran Wijffels, Marie-Thérèse Kierkels, Rik Goverde, Robert de Vries, Virginy Joosen, Wieke Hoeke, Persburo Van Eijndhoven/Beeld Werkt, Jack Aarts, Luis Terrazza, AImée de Jongh (illustratie), Toronto Tourism, Fred van Laarhoven, Hans van Alebeek, Thomas Segers, Edwin Diependaal, Henry Kisor, Jean-Luc Rohner, Fotoburo Dijkstra.

FOTO'S VIA UNSPLASH

© Ricardo Alfaro, Robert V. Ruggiero, Wei Zeng, Daniel Reyes, Jonathan Mast, Aaron Burden, Eli Armas, Max Templeton, Wim Bollen, Paul Teysen, Dennis Buchner, Hayo Roskam, Sies Kranen, Malcolm Lightbody, Gio Mikava, Vlado Sestan, Joel Rohland.