Johan van Grinsven

Soms gaat achter een onbenullig bord een hele wereld schuil. In Key West, de allerzuidelijkste punt van Amerika, wordt het bewijs dubbel geleverd. Het ene bord hangt vlakbij het strand. Het bevat een pijl en de woorden Cuba 90 miles; Havana is hier dichterbij dan Miami. Het andere bord staat verloren op een straathoek. Het is de milemarker die aangeeft dat Route One - die 3.500 kilometer verderop in Canada begint - hier de zee inloopt. Het is zo'n weg die dwars door de ziel van Amerika snijdt - zoals Robert Kramer zo schrijnend mooi liet zien in zijn film 'Route One USA' - en altijd weer uitkomt in het hart van de Amerikaanse Droom. Twee werelden, noord en zuid, versmelten hier op een bijna te verwaarlozen stuk grond van 5,6 bij 2,4 kilometer.

Bij vluchtige beschouwing is Key West niet meer dan een Caribisch­-Amerikaanse versie van Valkenburg. Lange tijd bekend als de armste stad van het land, maar het toerisme heeft welvaart gebracht. Het hart van de stad is een bonte aaneenschakeling van cafés, restaurants, winkels en hotels. Daaromheen woonwijkjes met vrijstaande, merendeels gerestaureerde huizen, in een Spaanse koloniale stijl, met veranda's die bijna aan het zicht worden onttrokken door weelderig groen en kleurrijke tropische planten

Saint Tropez van de armen
'Key West is het St. Tropez van de armen', heeft Ernest Hemingway eens beweerd. Hij woonde hier van eind jaren twintig tot eind jaren dertig, samen met zijn tweede vrouw Pauline Pfeiffer en hun twee zoons. Hemingway was de beroemdste inwoner van Key West in die dagen. Het toen verlopen stadje was voor hem afgelegen genoeg en toch dichtbij de bewoonde wereld; hij kon er schrijven, vissen en zuipen. En het was nabij zijn geliefde Cuba, waar hij later nog lang zou verblijven.
Het langst woonde Hemingway (geboren in 1899) in de villa 907 Whitehead Street. Na hun scheiding in 1940 bleef Pauline er met de kinderen wonen. Pas in 1961, na haar dood, verkocht Hemingway het huis. Niet lang daarna schoot de gekwelde schrijver zijn hoofd aan flarden met een Mannlicher Schoenauer .256, maar tussen die twee gebeurtenissen is geen relatie.
In 1964 ging het nog compleet ingerichte Hemingway­-huis open als museum. Als je er rondloopt, voelt het alsof de bewoner elk moment kan thuiskomen en de indringer als een stier te lijf zal gaan. Het is te zien dat Hemingway veel reisde: Italiaans porselein, Grieks marmer, Portugese tegels en Spaanse meubels. In het mannelijk ingerichte huis verder veel hout en kleden, robuuste meubels, trofeeën van zijn reizen, foto's en documenten, een door Pablo Picasso geschonken kat van keramiek in de grote slaapkamer, een beeldje - gegeven door Marlene Dietrich - en enkele Lalique­-katten in de woonkamer.

Zestenig
Hemingway had iets met katten. Er zwierven er zo'n vijftig rond zijn huis. Hun nazaten verblijven er nog altijd. Dat is eenvoudig vast te stellen: Hemingway hield zes-­tenige katten en ook de huidige 'bewoners' hebben dit ongewone aantal tenen.
Achter het fascinerende huis staat een tweede gebouw, een soort koetshuis met op de hooizolder een schrijfstudio. 'Papa' schreef 's morgens; de middagen reserveerde hij voor de edele kunst van het vissen en het drinken. In de koele kamer staan boekenkasten, een luie rotan stoel, een koffer met zijn initialen, een kleine ronde tafel met daarop een ouderwetse typemachine. Vreemd genoeg staat er een stoel bij; terwijl Hemingway toch bekend staat als iemand die staande werkte.
Als dauw en opkomende zon rond het huis een mystiek spel spelen, krijgt de fantasie alle ruimte. De veranda rond het huis, zowel beneden als boven, de zachtgroene luiken, het zwembad in de tuin - het eerste zwembad in Key West - en de droge bladeren van de palmbomen die zacht muziek maken; hier werkte Hemingway dus aan vele beroemde boeken. Maar alleen 'To have and have not' speelt zich ook daadwerkelijk af in Key West. Het is een rauwe schets van het leven van Harry Morgan, die zich tegen de stroom in staande probeert te houden in het armoedige leven. Het boek is deels fictie, deels gebaseerd op bestaande personen en situaties.
Wie denkt de locaties uit het boek nog ongeschonden aan te treffen, komt bedrogen uit. Nobelprijswinnaar Hemingway zou het geen vijf minuten meer uithouden in Key West, zo toeristisch is het geworden. De aanzet daartoe zag hij al toen hij na zijn scheiding van Pauline nog enkele keren terugkwam. 'Ik zou nog liever apestront eten dan in Key West dood aangetroffen worden'. Niet dat hij er zelf zo'n hoogstaand leven leidde; bij hem draaide het om boten, borrels, bordelen, boksen en boeken.

Sloppy Joe
Nergens heeft de commercie zo toegeslagen als in Sloppy Joe's Bar, het café van wijlen Joe Russell. In 'To have and have not' heet de bar 'Freddy's Bar'. Natuurlijk is Sloppy Joe's niet meer de smoezelige tent die het was toen Hemingway er vaste klant was (en stille vennoot, zo willen de geruchten).Toeristen hebben de ruwe zeelieden, kustwachters, oorlogsveteranen en vissers van vroeger vervangen. Verbonden aan de zaak is een winkeltje waar elke toerist voor een paar dollar een Sloppy­ Joe­-shirt, -­pet of -­aansteker koopt. Alles met de bebaarde bonkige kop van Hemingway erop. De 'macho mythe' wordt hier schaamteloos geëxploiteerd. Rond zijn verjaardag, 21 juli, worden in Key West een week lang vele evenementen georganiseerd.
En toch, zoals voor heel Key West geldt, het café hééft nog altijd iets. Het lijkt een uitdragerij en tegelijkertijd een schrijn voor Hemingway. De diensters dragen diepe decolletés en hotpants die in hun bilspleet kruipen. Bier wordt geserveerd in blik of plastic bekers. Het is een pretentieloze, zelfs ordinaire biertent en daarom zo passend bij de brallerige Hemingway. Zijn fans genieten er van.
De Belg John (Jean) Klausing is er sinds 1978 bedrijfsleider; hij waakt er voor dat het een respectabele kroeg wordt. Zestien uur per dag open, iedere dag optredens, plassen bier op de vloer. 'Ach, we proberen een traditie in ere te houden.' En wie per se wil weten op welke stoel Hemingway altijd zat, krijgt er een aangewezen. Maar morgen kan het weer een andere zijn.

Zee
Key West heeft een leven buiten Ernest Hemingway - hoewel het lange tijd een goed bewaard geheim was voor vakantiegangers. In het mondaine Miami begrijpen ze nog altijd niet goed wat iedereen hier zoekt. Just a lot of professional drinking boat people there, wordt er geschamperd. Er zijn inderdaad veel boten, watersporters, vissers, strandfanaten. Het leven in Key West is nu eenmaal verbonden met de zee. Maar het heeft veel gezichten.
Gerry Wood is een van die creativelingen die naar Key West kwamen op zoek naar rust en inspiratie. Hij probeert wat geld te verdienen als gids en journalist, maar hij werkt vooral aan zijn eerste grote roman. "Key West is liberaal, vandaar de grote homo-­ en kunstenaarspopulatie. Verder is dit een smeltkroes van culturen. De mensen die hier wonen - onder wie nogal wat Cubanen, die voelen zich hier dicht bij huis - komen uit de hele wereld. En jong en oud demonstreert hier the easy living. Dat alles opgeteld maakt Key West zo apart."

Nul mijlen
Naast uiterst sfeervol kan het in de laatste van de Keys dan ook goed druk zijn, 's zomers met buitenlanders, van november tot mei met Amerikanen. In Key West kan niemand vergeten dat de borden zowel naar het nijvere noorden als naar het relaxte zuiden wijzen. Alles heet trots 'het meest zuidelijke van de VS', of het nu om een schoenmaker of een kredietmaatschappij gaat. Maar met hetzelfde gemak roemen de mensen het latin life, ofwel het tropische klimaat, de zonnige architectuur en het stroperige levenstempo. Key West is een verademing na het snobistische Miami. Het is inderdaad commercieel en glad, maar voor wie het zien wil ook ontspannen, vriendelijk en rafelig genoeg voor dromers, voor mensen die weg kunnen glijden in de belofte van wat nog verder zuidelijker ligt. Of zoals winkelbediende Michelle Stauffer opmerkt: "Hier kan alles mañana. Het is the best of both worlds".
En het routebord staat er op nul mijlen.