Johan van Grinsven

Logisch startpunt
Wie die gouden tijden wil laten herleven, heeft in San Francisco een logisch startpunt. Juni 1848. Sam Brannan, uitgever van de California Star loopt schreeuwend door de straten van het gehucht San Francisco. 'Goud, goud' , roept hij en wijst op wat stofgoud dat hij meebracht uit Coloma. Enkele weken later hebben de meeste mannelijke inwoners van de stad huis en haard achtergelaten en trekken ze naar de goudvelden. De poging van Marshall en zjjn baas John Sutter om hun goudvondst geheim te houden, is duidelijk mislukt.
In San Francisco, een van de weinige Amerikaanse steden waar wandelen mogelijk èn een plezier is, resteren nu nog slechts enkele huizenblokken uit het midden van de vorige eeuw. Daarom moet de bezoeker het vooral hebben van goede documentatie en zijn verbeelding òf een goede gids. Zo een als de lokale auteur Mark Gordon, die bijzondere stadswandelingen-­met-­thema verzorgt; hij heeft er ook een rond de goldrush. Enkele keren tijdens de wandelroute ontmoeten zijn gasten fameuze figuren uit de tijd van de gold rush, zoals spijkerbroekenmaker Oskar Levi-Strauss.

De McDonald's van de prostitutie
Hij verhaalt met verve over Maiden Lane - een keurige straat inmiddels - waren vroeger zo’n zestig grote en goedkope bordelen („De Mcdonald’s van de prostitutie” - de meest populaire dames werkten tot wel tachtig tot honderd klanten per dag af) waren gevestigd. En over goudzoekers die naar Jackson kwamen om hun goud te verkopen. In deze straat hielden zij hun geld niet lang in hun zak, drank en vrouwen eisten hun tol.
In de vorige eeuw was dit een ruige maar kleurrijke buurt. In het ene café verwijderde een barman nooit de spinnewebben, in een andere kroeg kon een papegaai in vier talen vloeken. En nu, nu is het een charmante buurt vol antiekwinkels.
Aan Montgomery is het Wells Fargo Museum te vinden, waar ook het goud-tijdperk - toen de onderneming groot werd - ruim aan bod komt. Mark Gordon vertelt dat iedereen zo bevangen was door het gouden delirium dat nieuwe kleren kopen eenvoudiger was dan kleren laten wassen. In 1850-’51 werd in arren moede vuile was maar naar China gestuurd, ook al duurde het drie tot vijf maanden voor die gewassen en gestreken weer terug was...

Old Sacramento
Na San Francisco voert de tocht naar het 140 kilometer oostelijker gelegen Sacramento, de hoofdstad van de staat en economisch gezien een hoogvlieger. Daar is ook Old Sacramento te vinden, het oude, compacte stadsgedeelte. Het ligt in de schaduw van glanzende hoogbouw en weggemoffeld tussen asfalt dat automobilisten in alle richtingen voert. De sfeer van vroeger wordt extra aangezet door de raderboten die in de Sacramento River liggen te pronken. Er is ook een vriendelijk museum waar onder meer de geschiedenis van de goudperiode uitgebreid wordt verteld.
Maar die komt deels ook buiten tot leven. Old Sacramento bestaat uit zorgvuldig gerestaureerde houten en stenen gebouwen uit het midden van de vorige eeuw; het zijn nu winkels (125 stuks), restaurants, een theater, cafés. Het is net geen openlucht museum, omdat er ook een paar mensen daadwerkelijk wonen. Een trekpleister is bijvoorbeeld het oude huis van de gouverneur. Elders in Sacramento is ook Sutter's fort te vinden, een oase van rust in de stad. Johann Augustus (John) Sutter is de grootgrondbezitter die timmerman James Marshall inhuurde om voor hem in Coloma een zaagmolen te beginnen. In het houten fort wordt zijn bonte levensgeschiedenis verteld.

Highway 49
Van Sacramento naar Highway 49, zo'n 240 kilometer oostelijk van San Francisco. Deze autoweg is 520 kilometer lang, loopt van noord (Sierraville) naar zuid (Mariposa). Van die 'Route 49' slingeren 427 kilometers door het gebied van The Mother Lode (de rijke goudader). Daar komt de bijnaam van de weg - the golden chain - tot leven, want de oude stadjes rijgen zich aaneen. Ze dragen namen die de reiziger kan koesteren als trofeeën: Rough and Ready, Drytown, Fiddletown, Cool, Chinese Camp, Diamond Springs….
Overal waar stromend water was, werd naar goud gezocht. Er moeten hier 546 goudzoekersstadjes geweest zijn in die dagen. Nu zijn er nog ongeveer 150 plaatsen over. En sommige nog maar nauwelijks. Maar hun trage bestaan draagt voor de bezoeker, die hier het verleden najaagt en er geen toekomst zoekt, alleen maar bij aan de romantiek. Het zoeken naar goud ging lang door in Californië, maar het werd na een paar jaar al snel van een nationale gekte tot een beroep.
Uiteindelijk is er voor ongeveer 50 miljard dollar (omgerekend naar hedendaagse begrippen) aan goud gewonnen. En nog altijd schijnt er voor miljarden dollars in de aarde te zitten, maar dat goud is (te) moeilijk bereikbaar.

Verplichte stop
Aan Highway 49 is het kleine Coloma een verplichte stop. In 1967 werd de originele Marshall­-houtzagerij gereconstrueerd. Samen met het oude stadscentrum vormt deze nu het Marshall Gold Discovery State Historic Park, een historisch monument. Er worden van mei tot november rondleidingen gegeven en er is een klein bezoekerscentrum. Er is nog zo'n bijna themapark­achtige locatie: het Columbia State Historical Park. Columbia is het best geconserveerde goudzoekersstadje, omdat hier in 1850 al in steen werd gebouwd. Alleen hier werd al voor 87 miljoen dollar aan goud gewonnen. Nu wandelen er 500.000 toeristen per jaar over de houten boardwalks. Ze komen kijken naar vroeger, naar de oude apotheek, de zadelmaker, de smid, de vele winkels en de winkeliers die gekleed zijn volgens de mode van 150 jaar geleden. Of ze drinken er een sarsaparilla in een van de dertig saloons.
In 1854 was Columbia met 5.000 inwoners de tweede stad van Californië (met vier banken, acht hotels, drie kerken, één school, drie theaters, 53 winkels, veertig kroegen en 159 gokhuizen); nu is het een levend museum.

Wilde bloemen
Het landschap langs Highway 49 is glooiend, soms bosrijk. Wilde bloemen zorgen voor wat kleur. Kleine ranches breken het haast pastorale beeld. Mensen leven in deze regio onder meer van landbouw en veeteelt, bosbouw en toerisme. Een tocht langs de 49 is vol verrassingen, groot en klein. Zo is er bijvoorbeeld Monteverde Store in Sutter Creek, die al sinds de jaren vijftig onder een denkbeeldige glazen stolp staat. Zelfs de peren op sap staan sindsdien onaangeroerd in de winkel.
In Sonora (zo'n 4.000 inwoners en twee stoplichten) meldt een dampende eetgelegenheid 'If you don't like cholesterol, don't have breakfast'. Sonora's faam stamt van het jaarlijkse Wild West-­festival (mèt rodeo). Maar niet alleen dan herleeft hier het oude westen. De Rodeo Drive­-chic is in het Californische binnenland nergens te vinden; wie Highway 49 afzakt heeft eerder het gevoel in Texas rond te rijden dan in Californië.

Fiddletown
En er is nog Fiddletown, dat nietige plaatsje dat bestaat sinds 1849. Nauwelijks 150 mensen wonen er. Fiddletown is één winkel, één postkantoor, één park, één straat. De beurse pick­-up vol stuurse koppen die passeert, doet de bezoeker vermoeden dat hier al tè lang tè weinig verschillende families wonen.
Er staat nog een uniek aarden en houten gebouw uit 1850, dat lange tijd dienst deed als Chinese kruidenwinkel en daarna als huis voor de laatste Chinese inwoner van het gat. Nu is het bouwsel als bezienswaardigheid open voor bezoekers. Maar alleen op zaterdag tussen 12.00 en 16.00 uur, van april tot november. De vorige eeuw is nooit geweken uit Fiddletown.

Robert L. Rice leert hoe je goud moet pannen.

Schoonheid van verval
Ze volgen elkaar in razend tempo op, de grote en kleine Fiddletowns. Ze konden allemaal hun authentieke sfeer behouden omdat de belangrijke ontwikkelingen zich elders in de staat afspeelden. Het ene plaatsje is gerestaureerd en commercieel, het andere niet. Dan toont zich de schoonheid van het verval voor wie er gevoelig voor is èn na een paar uur weer kan vertrekken. Maar ze zijn het bezoeken waard.
Wie zelf bevangen raakt door de goudkoorts - die maar weinigen buiten middenstanders en mijnbouwondernemingen rijk maakte - kan langs Highway 49 zijn geluk op vele plaatsen proberen. In Jamestown bij voorbeeld. Daar organiseert Ralph Shock goudzoekerstochten voor iedereen die maar wil, van toerist tot hele schoolklassen. "Alleen deze maand al 4.515 mensen. En allemaal goud gevonden", meldt hij vol bravoure.
De bezoeker gelooft hem direct, gezien de hoeveelheid goud die aan zijn massale lijf hangt. En alsof dat niet genoeg is, bonkt hij een goudklomp van jewelste op zijn toonbank. "Pas gevonden." Het schijnt de vinder 8.500 dollar opgeleverd te hebben.

Sfeerverhogende baard
Shock stuurt een oude goudzoeker als instructeur mee naar een claim even buiten de stad. Samen met zijn vader en drie broers zocht Robert L. Rice goud. Vanaf zijn veertiende jaar. Verdiende 1 tot 5 dollar per dag. Ruim vijftig jaar ervaring, hoewel hij tussendoor ook bouwvakker was. Helemaal gewend aan hard labeur.
Zijn klassieke goudzoekersbaard imponeert. De zwijgzame Rice knipoogt; sinds hij gepensioneerd is en deze 'tours' doet, heeft hij die laten staan. "Werkt sfeerverhogend. Weet je, sommigen denken dat ze goudklompen vinden zo groot als een honkbal. Er is hier nog veel goud, maar klein. Overal waar stromend water is, vind ik op wel spatjes goud."
En hij krijgt gelijk deze middag.

De route tijdens deze reis

Highway 49 staat op kaarten tegenwoordig aangeduid als Golden Chain Highway. Wij hebben na korte verblijven in San Francisco en Sacramento (beide zeer aan te raden) Highway 49 opgepikt in de buurt van Loyalton, wat overigens maar zo'n 60 kilometer van het bekende Reno in buurstaat Nevada vandaan ligt.
Vervolgens ging het langs welklinkende gehuchten en plaatsen Sierraville, Sattley, Bassetts, Sierra City, Downieville. Goodyears Bar, Oak Valley, Weeds Point, North San Juan, Sebastopol, Nevada City, Gold Flat, Grass Valley (waar we de afslag naar Rawhide helaas niet namen), Cherry Creek Acres, Dew Drop, Auburn, Cool, Pilot Hill, Coloma, Placerville, Diamond Springs, El Dorado, Nashville Enterprise, Plymouth, Drytown, Sutter Creek, Fiddletown, Jackson, Scottsville, Mokelumne Hill, San Andreas, Angels Camp, Carson Hill, Shaws Flat, Sonora, Jamestown, Montezuma, Chinese Camp, Moccasin, Coulterville, Bear Valley, Mariposa, Mormon Bar, Bootjack, Nipinnawasee, Ahwahnee, Oakhurst. Vandaaruit volgde een uitstapje naar Yosemite National Parc. En de retourreis naar San Francisco.
Dit traject van Highway 49 is zo'n 500 kilometer lang. We hebben er vijf dagen over gedaan, wat alle tijd gaf om bezienswaardigheden te bekijken.