Johan van Grinsven

Dit is geen verhaal over geweld. Niet over een kwart eeuw bloedige strijd. Niet over onverzoenlijkheid, haat of extremisme. Ook niet over godsdienstverdwazing. En toch gaat dit verhaal over Noord­-Ierland. De Britse provincie in de kop van Ierland lijkt opgekrabbeld sinds in 1994 een staakt­-het­-vuren werd afgekondigd. Prille hoop in een land dat vooral tegenstellingen lijkt te kennen: katholiek versus protestant, voor of tegen een onverdeeld Ierland. Er komt meer oog voor andere zaken dan wat hier al zo'n 25 jaar eufemistisch de Troubles wordt genoemd; profiteren van de economische groei bijvoorbeeld èn het toerisme ontwikkelen.

Op het vliegveld van Belfast zijn geen militairen of politiemensen meer zichtbaar. Die duiken pas op weg naar de stad op. Gewapende politiemannen in kogelvrije vesten controleren het verkeer naar de luchthaven. Niemand kan verrast zijn, want Belfast is een stad die bij velen dezelfde gedachten oproept als bijvoorbeeld Beirut. Een stad in oorlog.
En inderdaad, wie er rondloopt ziet veel camera's tegen gevels en politie in kogelvrije vesten. De politiebureaus en andere overheidsgebouwen zijn heuse forten, omgeven door hoge hekken en uitkijktorens. Vanwege de huidige vredesgesprekken in Stormont Castle, het vroegere parlementsgebouw net buiten Belfast, wiekt een politiehelikopter de hele dag boven de stad. Zelfs de verkeerslichten zijn verpakt in een kast van gaas. De Noord­-Ieren valt het niet eens meer op.

Gedwongen hoofdstad
Belfast is een bakstenen, Victoriaanse stad. Een gedwongen hoofdstad, sinds de twee 'Ierlanden' in 1921 ontkoppeld zijn. En stad met allure: de klassieke Queen's universiteit, glanzende winkelcentra, een rustgevende botanische tuin, het gerenommeerde Ulster Museum en genoeg kerken om elke dag van het jaar een ander godshuis te bezoeken. En dan zijn er nog de vele pubs. Met als beroemdste de Crown Liquor Saloon, midden in het centrum. Authentiek, uit 1885 en Victoriaans tot in het extravagante, zo overdadig gedecoreerd met mahoniehout, kleurige tegels, marmer en glas dat de ogen niet tot rust komen. Blikvangers zijn de afgesloten snugs in het café, een soort vip-boxen, waar drinkers zich rustig kunnen terugtrekken. Een pub als een fascinerend tableau vivant.

Belfast heeft een compact centrum met veel oude gebouwen. Toch is het een stad in ontwikkeling. Langs de Lagan­-rivier is dat goed te zien. Achter een recent aangelegde dam werkt men aan een nog ambitieuzer project. Hotels, een concert­ en congrescomplex, restaurants en appartementengebouwen verrijzen er. Enorme subsidies van vooral de Europese gemeenschap brengen hier werk en welvaart. Het Lagan Lookout Visitors Centre vertelt over de geschiedenis en de toekomst van dit gebied. Dus ook over de historie van de beroemde scheepswerf Harland & Wolff. Die bouwde hier de grote Britse passagiersschepen, zoals de Titanic.

Platteland
Buiten de steden Belfast en Londonderry is Noord­-Ierland platteland. Veel landbouwgebied en ongeschonden natuur. En eeuwig groen zo lijkt het wel. Elk van de zeven graafschappen heeft eigen aantrekkelijkheden. Het merengebied van het graafschap Fermanagh bijvoorbeeld. Rivieren die geen haast hebben de zee te bereiken. Of 's wereld oudste whiskey-stokerij in Bushmill. De vele overblijfselen van oude kastelen en de landhuizen die beheerd worden door de National Trust.
En dan zijn er nog de Noord­-Ieren zelf. Vriendelijk, toegankelijk. In een pub in Waterloo Street in Londonderry groet de buitenlandse gast bij vertrek de barman. Niet alleen hij, maar ook alle aanwezige stamgasten groeten joviaal terug.
De Noord-­Ierse toeristische autoriteiten proberen vooralsnog Ierland-gangers een paar dagen te laten afbuigen naar het noorden, als zelfstandige bestemming heeft het gebied (nog) niet veel kansen. Manager Monica Duncan van het Northern Ireland Tourist Board (NITB): „In het zuiden is de ontwikkeling van de toeristische branche veel verder: meer accommodaties, een breder aanbod voor vakantiegangers en mensen die beter ingespeeld zijn op de wensen van gasten. Wij kunnen daar nog heel wat van leren.”
Maar overheid en ondernemers trekken er hard aan. Er komen hotels bij, mensen in de hotellerie worden bijgeschoold en de NITB heeft een grote hoeveelheid brochures gemaakt voor toeristen. De Noord­-Ieren moeten wel. Zelfs in de zuinigste jaren van het Thatcher-bewind bleef de geldkraan voor Noord-­Ierland open staan. En de laatste jaren stroomt de ene na de andere subsidie van de Europese Gemeenschap naar deze rand van Europa. Die subsidies maken het land ook kwetsbaar, mocht de geldstroom opdrogen. Vandaar de snelle ontwikkeling van het toerisme, want Noord­-Ierland zal ooit gedwongen zijn de eigen broek op te houden.

Vooroordelen
Ierland mag dan toeristisch meer te bieden hebben, Noord­-Ierland is een bijzondere ervaring. Misschien juist wel omdat het gebied door de Troubles al een kwart eeuw in het brandpunt van de internationale belangstelling staat. In dat decor te staan, is fascinerend. Noord-­Ierland is ook bijzonder omdat vooroordelen sneuvelen, zeker sinds het staakt­-het­-vuren. Noord­-Ierland is geen oorlogsgebied, geen armoedig land en er heerst geen mineurstemming.
Weliswaar praten de Noord-­Ieren heel eufemistisch over de Troubles, maar ze verbloemen deze absoluut niet. „Ze horen nu eenmaal bij ons leven”, vertelt Ronan McNamara, de jonge baas van McNamara Tours in Derry. „Als wij een wandeling door de stad begeleiden, vraagt iedere buitenlandse gast wat wij zijn, katholiek of protestant. Maar als gids zijn wij atheïst”. Dan pauzeert hij even. „Maar omdat je in Noord­-Ierland niet neutraal kunt zijn, vraagt een Noord-­Ier vervolgens altijd: Ben je dan een katholieke of een protestantse atheïst?’. Hij vertelt het terwijl hij bij de protestantse enclave vlakbij de katholieke Bogside staat. De zeshonderd protestanten die nog niet naar een andere, protestants stadsdeel zijn verhuisd, wonen er achter ijzeren hekken, in de schaduw van kolossale politie­-uitkijktorens. Het doet denken aan een concentratiekamp. Maar dit verhaal moest niet over geweld gaan, niet over haat of diepe tegenstellingen. Alleen, zou het dan nog wel over Noord­-Ierland gaan?