Johan van Grinsven

Schril gekwetter en geschetter geeft aan dat een aantal doodshoofdaapjes in Apenheul het stevig met elkaar aan de stok heeft. Het publiek staat er met de neus bovenop, leunt over de leuning van het halfhoge muurtje om in de struiken te kijken waar de beestjes zitten.

Van alle kanten, uit bomen, van touwbruggetjes, het dak van een gebouw, komen nog meer beestjes aangesneld. Een ervan schiet met een fikse snelheid over die leuning naar de ruziemakers. Hij is zo gewend aan het publiek dal hij ze niet als sta-in-de-weg beschouwt.
Hup, hup, hup, hupst hij over de hoofden van een paar toeschouwers naar zijn soortgenoten. Omdat ze hem niet aan zag komen, schrikt een van die toeschouwers zich een hoedje. Hilariteit alom.

Naast een aapje zitten
Maar in het Apeldoornse Apenheul lopen bezoekers nu eenmaal rond midden tussen de apen. „Dat is uniek in Nederland en misschien wel in de wereld”, zegt Apenheul-medewerkster Caroline Berkhof. Een bezoeker kan zomaar naast een aapje gaan zitten. Het beestje kruipt, als het zin heeft, zelfs op zijn schouder. Mensenschuw zijn ze niet. Een mens heeft de neiging om de beestjes te aaien. Maar dat mag niet. Net zo min als het voederen van de beestjes is toegestaan.
Bij de entree vraagt een medewerkster van het park of de waarschuwingen voor de entree van Apenheul, dat te vinden is in het fraaie park Berg en Bos, goed doorgedrongen zijn. Bezoekers moeten alle snoep en levensmiddelen goed opbergen. In een kluis of in een ‘aapvrije tas’ die in het park te koop is. Tevoren alle voorwerpen uit de broekzakken halen, wordt aangeraden, want aapjes kunnen vingervlugge gappers zijn. Die strikte regels zijn er niet alleen voor de mensen; als apen mensenvoedsel eten, worden ze geheid ziek.

De baas
Over het waarom van het niet aaien van de apen staat in het park ook uitleg. In de apenwereld is het beest dat een hand op een ander legt de baas. Steekt een bezoeker, ook al is het een peuter, zijn hand uit om een aap te aaien, dan kan zo’n beest denken dat dat wezen de baas over hem wil spelen. Dan kan een grauw of een beet volgen. „Laat het initiatief voor contact daarom altijd bij de aap liggen”, zegt Caroline Berkhof.
De bezoekers van Apenheul zien van dichtbij hoe de apen spelen, slapen, elkaar vlooien, voor hun baby’s zorgen en ruzie maken. Daarmee is het park een verademing vergeleken met dierentuinen waar de beesten gekooid rondlopen en dan nog niet zelden in een kleine kooi. Hier kunnen de apen naar hartelust ravotten, op de grond en in de bomen; hele touwconstructies, bruggen, hokken, hangmatten en ander zwier- en zwaaivermaak hangen in de lucht. Het oogt voor de leek heel natuurlijk.
Toch lopen lang niet alle apen vrij rond in het park. Er zijn ook genoeg apen die goed afgeschermd zijn. Het zou ook slordig staan, een gorilla op je schouder. Hier en daar beschermt een waterscheiding de mensen tegen de apen. Of omgekeerd. De gorilla’s bijvoorbeeld hebben hun eigen boseiland.

Verbazing
De doorsnee bezoeker loopt vol verbazing in Apenheul rond. Niet, alleen vanwege het vaak kolderieke en onverwachte gedrag van de apen, maar ook omdat er zoveel verschillende apen te vinden zijn; gorilla’s, slingerapen, lemuren, dwergaapjes, halfapen, wolapen, langoeren, berberapen, goeldi-aapjes, gibbons, capucijnapen en nog veel meer onverwachte varianten. In totaal verblijven 27 verschillende soorten apen, zo’n 400 dieren, in het Apeldoornse park.
Het is hier al snel duidelijk: Apenheul is niet meer het apenpark dat menigeen uit zijn of haar jeugd kent. Vooral de laatste paar jaar is er veel veranderd en ook de komende jaren staat er veel op de rol. Zo gaat Apenheul de binnenverblijven van de orang-oetans aantrekkelijker maken voor bezoekers; het moet een orangseum worden. Verder komen er een Amazonegebied, een nachtdierenhuis, een expositie over gorilla’s en een junglespeel-tuin in het park. Dat alles gaat het park de komende paar jaar zo’n 20 miljoen gulden kosten.

In het binnenverblijf van de bonobo’s gaan de aanwezige apen schaamteloos hun gang. Zo zonder taboes dat er op een informatiebord voor ‘gewaarschuwd’ wordt. De beesten bevredigen zichzelf en elkaar waar het publiek bijstaat. Daarbij maken ze geen onderscheid tussen jong en oud, mannetjes of vrouwtjes. Iedereen doet het met iedereen.