Johan van Grinsven

Heel wat Antwerpenaren komen er iedere dag 'hun' lievelingsdier even begroeten. Schoolklassen en particulieren zijn er 'peter' van een dier. Voor oudere Antwerpenaren heeft de Zoo ook de functie van stadspark. Op een doodgewone doordeweekse dag kan een bezoeker er handwerkende en keuvelende oudere vrouwen aantreffen. Elders leggen enkele mannen een kaartje. Deze oudere abonnementhouders ontmoeten elkaar in de dierentuin, volgens sommigen omdat het 'echte' stadspark onveilig is. Het geeft de Antwerpse Zoo een eigen gemoedelijke sfeer. Net zoals de studenten van de kunstacademie, die vaak in de Zoo werken naar levend model, al sinds jaar en dag daar aan bijdragen.

De anderhalve eeuw oude Antwerpse Zoo worstelt met het eigen verleden. Op meer dan één manier. De stadsdierentuin is ingesloten tussen het fraaie stationsgebouw en opgedrongen woon­ en kantoorpanden. Tien hectaren groot, een kleur­ en dierrijke oase midden in een voortjakkerende stad.
Maar de problemen zijn groter: een deel van de Zoo voldoet niet aan de eisen van deze tijd. De roofdieren, roofvogels en hoefdieren huizen in niet meer dan ruime kippenhokken. De Zoo­-medewerkers weten het. De visie op wat een dierentuin moet zijn, is in de laatste jaren drastisch veranderd. Maar de Zoo is een beschermd monument. Zowel de bouwwerken als het landschap mogen niet worden veranderd. De oude jas past echter de nieuwe inzichten niet meer. Ieder jaar pakt de directie van de Zoo daarom een grote 'renovatieklus' aan, met als doel uiteindelijk de hele dierentuin aan de eisen van de tijd aangepast te hebben. Niet alleen om het dieren beter naar de zin te maken, maar ook om het publiek te gerieven en beter te kunnen 'onderrichten'.
Peter Van den Eijnde, stafmedewerker van de Antwerpse Zoo: 'In de laatste 20 jaar is er meer veranderd dan in de 130 jaar daarvoor. Eigenlijk zijn alle goede dierentuinen geëvolueerd van levende musea naar centra voor natuurbehoud. Zij zijn het krachtigste medium ter wereld voor natuurbehoud. Want er komen per jaar wereldwijd 600 miljoen bezoekers in een dierentuin. Alle goede dierentuinen stralen dezelfde boodschap uit: denk aan de dieren en het milieu'.

Afrika
Koning Leopold II van België droeg nog niet de last van een groot milieubewustzijn met zich mee. En van beschermde diersoorten had hij ook nog niet vernomen. Tussen 1860 en begin deze eeuw verzocht hij alle kapiteins van koopvaardijschepen om wilde dieren mee naar België te brengen. Soms kwamen de schepen terug met vijf tot tien verschillende dieren. Gewoon van de bestemming meegenomen. Vanwege de koloniale banden met het Afrikaanse continent lag er lange tijd - en eigenlijk nog steeds - een accent op Afrikaanse dieren in de Antwerpse Zoo.
Tegenwoordig bepaalt een gedragsspecialiste bijvoorbeeld dat de stokken die in de apenhokken hangen iedere week een andere plaats moeten hebben. Zodat de dieren geen vaste routine kunnen opbouwen. Alles om het natuurlijk gedrag van de beesten te stimuleren.

Intiem
Bovenal is de Antwerpse Zoo een statige, maar intieme dierentuin. Veel niveauverschillen, klein en dus gemakkelijk te belopen. Er zijn 5.200 dieren van 900 verschillende soorten te bekijken. Zoals die dieren een bont geheel vormen, zo doet de monumentale architectuur van de Zoo dat ook. Alle neo­stijlen lijken er samen te vloeien met onder meer Moorse, Griekse en Egyptische invloeden. Niet alleen de grote zorg die aan het landschap is besteed bepaalt het karakter van de Vlaamse attractie.
Op 21 juli 1993 bestaat de Antwerpse Zoo officieel 150 jaar. Grondlegger is Frans Loos, schepen en latere burgemeester van Antwerpen. De Zoo is de achtste oudste dierentuin ter wereld (die in Wenen is de oudste, geopend in 1768). De dierentuin is uitgegroeid tot een heel bedrijf. Wie achter de schermen blikt ' in de winterperiode kan dat ' leert dat er een eigen operatiezaal is, dat er jaarlijks bijvoorbeeld 100 ton vlees nodig is, 60.000 kuikens en 140.000 muizen opgegeten worden, net als 320 kilogram honing en 2.800 kilogram gedroogde garnalen.
Kinderen, een belangrijke publieksgroep, hebben weinig weet van zulke wetenschap. Net zo min als van Bredero's uitspraak: 'Het schoone van natuur passeert doch alle const'. Zij vermaken zich met hun verre familieleden in de apenverblijven, schrikken van een puffend en proestend nijlpaard en kijken met ontzag naar een koppel logge ijsberen.